Ambachts- en Fabrieksnijverheid
Drenthe is hoofdzakelijk een landbouwende provincie; niettemin heeft de ambachts- en fabrieksnijverheid er zich in de laatste halve eeuw goed ontwikkeld.
Wij geloven de vooruitgang, die op dit gebied evenals in andere takken van maatschappelijk bedrijf en verkeer heeft plaats gegrepen, niet overtuigender te kunnen aantonen, dan door een vergelijkende opgave van enige werkplaatsen en fabrieken in 1820 en 1864:
| Fabrieken en werkplaatsen | Jaar 1820 | Jaar 1864 |
|---|---|---|
| Beddemakerijen Bierbrouwerijen Boekdrukkerijen Broodbakkerijen Chichoreifabrieken Glasblazerijen Grofsmederijen Goud- en Zilversmederijen Grutterijen Kalkbranderijen Kleermakerijen Koperslagerijen Korenmolens Kuiperijen Molenmakerijen Olieslagerijen Pannenbakkerijen Pellerijen Scheepstimmerwerven Schoenmakerijen Servetgoedfabrieken Slagerijen Steenbakkerijen Strohoedenwinkels Timmerwinkels Touwslagerijen Uurwerkmakerijen Zaagmolens Zeilmakerijen |
1 19 1 97 2 - 35 2 33 5 112 5 41 17 4 3 - 4 14 98 25 12 - 4 121 3 4 2 3 |
23 2 5 280 7 2 161 35 51 12 225 23 106 88 14 14 2 62 19 253 - 105 4 24 332 11 22 9 6 |
Bovenstaande voorbeelden tonen de vooruitgang van de Drentse ambachts- en fabrieksnijverheid aan. Voorts voegen wij hier nog een tabel bij met alle in Drenthe aanwezige fabrieken en werkplaatsen in 1864:
| Fabrieken en werkplaatsen | Aantal | Fabrieken en werkplaatsen | Aantal |
|---|---|---|---|
| Azijnmakerijen Banket- en Koekbakkerijen Beddemakerijen Bezembinderijen Bierbrouwerijen Blauwververijen Bloemkwekerijen Blokmakerijen Boekbinderijen Boekdrukkerijen Borstelmakerijen Broodbakkerijen Chemicaliënfabrieken Chichoreifabrieken Distilleerderijen Everdoekweverijen Glasfabrieken Glasblazerijen Glazenmakerijen en Ververijen Grof-, Hoef- en Kleinsmederijen Goud- en Zilversmederijen Grutterijen Hoedenmakerijen (Stro) Huidenzouterijen Jeneverstokerijen Kaarsenmakerijen Kalkbranderijen Kamslagerijen Katoen- en Wolspinnerijen Kleerblekerijen Kleermakerijen Klompenmakerijen Koffiezakweverijen Kuiperijen Kunstdraaierijen Koper- en Blikslagerijen Korenmolens Leerlooierijen Loodgieterijen |
3 4 23 7 2 11 1 7 16 5 12 280 7 3 1 1 3 2 78 161 35 51 24 1 2 7 12 1 7 2 255 6 2 88 1 23 106 36 1 |
Mandenmakerijen Metselarijen Molenmakerijen Mosterdmolens Modemakerijen Mouterijen Olieslagerijen Orgelfabrieken Pannenbakkerijen Pettenmakerijen Riet- en Strodekkerijen Scheepstimmerwerven Schoenmakerijen Schrijnwerkerijen Sigarenfabrieken Slagerijen Snippermakerijen Spijkermakerijen Steenbakkerijen Steenhouwerijen Stoffenweverijen Suikerballenmakerijen Stoeldraaierijen Stukadoorijen Tabakskerverijen Timmerwinkels Touwslagerijen Uurwerkmakerijen Vuurwerkmakerijen Wagenmakerijen Weverijen Wieldraaierijen Zaagmolens Zadelmakerijen Zeepziederijen Zevenmakerijen Zeilmakerijen |
5 11 14 3 4 1 9 1 2 18 109 19 253 7 3 105 1 1 2 4 9 4 4 1 18 332 11 22 5 67 105 12 11 10 1 2 6 |
De meeste ambachts- en fabrieksnijverheid doet zich voor in Meppel. De daar vroeger bestaan hebbende gilden bewijzen, dat ze daar reeds voor lange tijd bloeide. De volgende table geeft de in Meppel aanwezige fabrieken en werkplaatsen, met het aantal werklieden die daar werkten op 31 December 1863:
| Fabrieken en werkplaatsen | Aantal | Arbeiders |
|---|---|---|
| Azijnmakerijen Bierbrouwerijen Boekdrukkerijen Chemicaliënfabrieken Distilleerderijen Everdoekweverijen Gasfabrieken Houtzaagmolens Huidenzouterijen Kaarsenmakerijen Leerlooierijen Lijnwaadweverijen Scheepstimmerwerven Sigarenfabrieken Touwslagerijen Vuurwerkmakerijen Zeepziederijen Zeilmakerijen |
3 1 2 6 1 1 1 3 1 5 4 1 2 3 2 1 1 3 |
10 3 15 9 2 5 5 8 3 11 30 5 23 89 26 1 2 10 |
Wij eindigen het overzicht van de ambachts- en fabrieksnijverheid met een beroepsstaat van de bevolking in Drenthe naar de volkstelling van 31 December 1859, welke uiterst geschikt is om een denkbeeld te geven van de bedrijvigheid, die in Drenthe heerst:
| Beroep | Mannen | Vrouwen | Beroep | Mannen | Vrouwen |
|---|---|---|---|---|---|
| Aannmers Aardewerkfabrikanten Advocaten Akkerbouwers Ambtenaren, Staats Ambtenaren, Provinciale Ambtenaren, Gemeentelijke Apothekers en Drogisten Arbeiders, Dagloners Azijnstokers, Kunst-azijnmakers Baardscheerders, Kappers Beleenbankhousers Bestellers, Expediteurs Bezembinders, Rijswerkers Bierbrouwers Blekers Bloemisten, Boomkwekers, Tuiniers Boek- en Dagbladdrukkers en verkopers Borstelmakers Branders en Stokers (likeur,sterke drank) Brood- en Banketbakkers Bijenhouders Commissionairs Dagbladschrijvers, Letterkundigen Dekkers, Riet- en Stro- Deurwaarders Dienstboden, Portiers etc. Doodgravers Fabrikanten van kunstmest Garen- en bandwinkeliers Geneeskundigen Gepensioneerden Geweermakers Glasblazers Godsdienstleraren Groente- en Fruitverkopers Grossiers, Slijters Grutters en Kruideniers Gouvernantes Haarwerkers Handelsreizigers Herbergiers, Kasteleins Herders, Veehoeders Hoeden- en Pettenmakers Houtzaagmolenaars +knechten Hengstensnijders Huisbewaarsters Huishoudsters Huisleerlingen Ingenieurs Juweliers en Goud-, Zilversmeden Kaarders Kabinet- en Schrijnwerkers Kalkbranders (Cement, Tras) Kantoor- en Winkelbedienden Kleermakers Kleinhandelaars, Winkeliers Klerken, Schrijvers Klompenmakers Kooplieden Korenmolenaars+knechten Koper- en Blikslagers Kostschoolhouders+Leraren+Leerlingen Kramers Kroeghouders, Tappers Kruiers, Sjouwers Krijgslieden Kuipers, Hoepelmakers Kunstenaars, Goochelaars Kunstoefenaren: Muzikanten Kunstoefenaren: Tekenmeesters Kunstoefenaren: Schilders |
3 1 17 5327 127 39 68 31 6617 4 30 1 44 56 2 1 28 39 23 2 456 22 3 1 55 18 2863 4 1 0 49 98 2 45 87 1 9 66 0 2 11 50 220 30 22 1 0 0 38 1 37 1 38 7 26 501 262 59 75 636 153 45 6 24 53 3 18 129 1 3 1 4 |
0 0 0 584 0 0 0 0 1421 0 0 0 0 0 1 0 1 0 0 0 0 8 0 0 0 0 3378 0 0 1 12 0 0 3 0 4 6 2 2 0 0 17 0 13 1 0 1 20 38 0 1 0 0 0 0 7 137 0 1 125 3 1 6 11 33 0 0 0 0 0 0 0 |
Kwekelingen Lager Onderwijs Landbouwers Landmeters Lantaarnopstekers Leestenmakers Leerbereiders, Looiers Makelaars, Cargadoors Mandenmakers Manufacturiers Machinisten Mattemakers Meters, Scheeps- Metselaars Modemaaksters Moeders in een werkhuis Molenmakers Naaisters, Srijksters etc. Notarissen Olieslagers Omroepers, Aanplakkers Onderwijzers (-ressen) Opzichters, Conducteurs Orgeldraaiers, Straatmuzikanten Pannen-, Potten- en Steenbakkers Papierfabrikanten Parapluimakers Politie, Rijks Politie, Gemeentelijk Procureurs Rechterlijke Macht Renteniers, Particulieren Rijtuig-, Wagen- en Zadelmakers Schaarslijpers Scheeps-, Blok- en Zeilmakers Schilders, Huis- en Glazenmakers Schippers, Binnengaats Schippers, Buitengaats Schoenmakers en Lappers Schoolleerlingen Schoorsteenvegers Smeden, Grof- en Hoef- Spinners, Wevers Spijkermakers Stalhouders Snippelmakers Steenhouwers Stoelenmakers, Matters Stoffenwevers, Glanzers Straatmakers Studenten (academiën, athenaea) Stukadoors, Witters Tabak- en Sigarenfabrikanten Tabak- en Sigarenverkopers Timmerlieden en Kistenmakers Tol- en Pontgaarders Touwslagers Tuiniers, Warmoeziers Uitdragers, Uitventers Uurwerkmakers Vaders in een Werkhuis Veeartsen Veehouders Verveners Viskopers Vissers Vleeshouwers, Spekslagers Voerlieden, Koetsiers, Lopers Waterbouwkundigen Wijnhandelaren Zaakwaarnemers Zeepzieders Zonder beroep |
40 2385 8 0 1 36 1 22 5 1 3 1 31 0 0 6 0 16 21 1 173 16 2 4 1 2 35 44 3 23 0 56 16 159 189 963 18 459 7738 12 338 321 6 6 1 9 31 31 4 21 3 54 1 923 53 32 9 19 41 19 9 922 101 1 15 134 87 1 2 23 2 10.803 |
0 337 0 2 0 2 0 0 1 0 2 0 0 19 19 0 468 0 0 0 9 0 0 0 0 0 0 0 0 0 2 0 0 4 1 10 0 1 7042 0 2 41 0 0 0 0 0 3 0 0 0 0 0 0 1 0 0 24 0 0 0 137 2 0 0 1 0 0 1 0 0 29.048 |