De bewoners van Den Hoek

Even voorbij het café-restaurant "De Stapel" in de richting Veeningen -Zuidwolde ligt aan de rechterzijde een imposante woning met een bijgebouw, stammend uit het verleden en thans nog bekend onder de naam "Den Hoek". Het is in oude geschriften en kaarten altijd genoemd als een markant punt, een van de vier grote boerderijen uit de buurtschap de Stapel.
In het navolgende zal worden getracht inzicht te geven in wie daar allemaal gewoond hebben.

Bij naspeuringen in allerlei geschriften treffen we de vermelding aan dat in 1612 er een zekere Jan Rolofs op Den Hoek woonde. Vervolgens wordt er een hele reeks namen genoemd, t.w. achtereenvolgens Roelof Veninge, Harmen Alberts, Werner Dercks, Pouwel Jans, Bartelt Geers, Wolter Wolters, Pouwel Wolters en rond 1760 komt de naam van Teele Lucas in beeld.
Voordat ik verder ga, wil ik een opmerking maken over de - voor ons vaak verwarrende - naamgeving in vroeger tijden, ruwweg vóór 1815 (Napoléon). Men kende toen geen achternamen, maar duidde de nakomeling aan met een eigen naam plus de naam van de vader; zo werd bijvoorbeeld de bij Pauwel Wolters geboren dochter Marrigje gekend als Marrigje Pauwels (Marrigje, dochter van Pauwel) en kreeg de bij Lucas Teelen geboren zoon naast zijn eigen - nieuwe - naam Teele die van zijn vader erbij: Teele Lucas (Teele, zoon van Lucas). Zo komen steeds dezelfde namen terug. Soms kwam er nog een plaatsnaam bij, om verwarring tegen te gaan.




Genoemde Teele Lucas was een zoon van Lucas Teelen (daar heb je het al!) uit Zuidwolde en Fijgje Warners, die op 't Ende woonden. Teele Lucas werd op 't Ende geboren omstreeks 1730. Op de dag voor Kerstmis van het jaar 1758 trouwde hij te IJhorst met Marrigje Pauwels. Marrigje was een dochter van Pauwel Wolters en Femmigje Jans. Het jonge stel ging op het erf van haar vader, Den Hoek, wonen. Marrigje overleed al spoedig en Teele Lucas hertrouwde met Geesje Coobs uit de Eemten, binnen drie jaar nadat hij met Marrigje in het huwelijk was getreden. Marrigje had hem wel al een zoon geschonken, Pouwel Teelen.
Geesje was een dochter van Coop Hendriks en Roelofje Arents uit de Eemten. Uit haar huwelijk met Teele Lucas werden 7 kinderen geboren: Margje, Lucas, Coop Hendriks, Coop, Roelofje, Fijgje en Arend Teelen.
Van hen is Lucas, ook wel "Lucas Teelen Hoek" genoemd, op 4 november 1807 met Aaltje Lukas Steenbergen, uit Zuidwolde, getrouwd en op Den Hoek gaan wonen. Hun huwelijk bleef kinderloos, maar, zoals in die tijd niet ongebruikelijk, hadden ze een familielid in huis genomen: hun neefje Lukas, zoon van Lukas Willems van 't Ende en Hilligje Steenbergen.
Na het overlijden van Aaltje Steenbergen in november 1847 - zij overleefde haar man 17 jaar - , erfde deze neef Lukas Lukas Stapel het grootste deel van hun bezittingen; hij werd als hun zoon gezien. Toen Lukas Den Hoek kreeg, was hij 47 jaar en al 17 jaar getrouwd met Hilligje Warners ten Kate, die afkomstig was uit Den Kaat (Avereest). Na het overlijden van zijn "ouders" woonden Lukas en Hilligje samen nog 30 jaar op Den Hoek. In februari 1855 - Lukas was toen 55 - werd bij hen nog een tweede kind geboren, Lummigje. Echter, de vreugde over die geboorte zou spoedig overschaduwd worden door het overlijden, in juni van hetzelfde jaar, van hun toen 24-jarige zoon Lukas.
Lummigje is tweemaal getrouwd geweest. Eerst met Carst van de Wetering uit Havelte, zoon van Jan Willem van de Wetering en Jentje Elevelt, maar van hem is zij gescheiden. In 1892 trouwde zij opnieuw, nu met Albert ten Kate uit Veeningen, een zoon van Egbert Geuchies ten Kate en Zwaantje Roelofs Huizing.



Lummigje en Albert hebben geen kinderen gekregen en zijn beide kort na elkaar overleden, binnen een week, in 1922. Ook zij zijn begraven in de Wijk, direct achter het graf van de ouders van Lummigje (Lukas en Hilligje). Rondom de vier zerken is een zwaar ijzeren hek geplaatst. Uit de tekst op een der zerken kan worden afgeleid dat vader Lukas is bijgezet in het graf van zijn in 1855 zo jong overleden zoon.
Kinderen van familieleden gingen niet zo heel graag op bezoek naar Den Hoek bij oom Albert en tante Lummigje. De reden daarvan valt niet meer te achterhalen, hoewel het een publiek geheim was dat Albert en Lum nogal prat gingen op het feit dat zij in goeden doen waren. Zij hadden een auto en als er iets aangeschaft moest worden, dan was het duurste bij wijze van spreken nog niet goed genoeg. Ook ging men al met vakantie naar Italië.
Toen hun dagen geteld waren en beiden ernstig ziek waren, is het voor de toekomstige erfgenamen erg spannend geweest. Wie van de twee zou het langst blijven leven? De familie van de langstlevende kwam in aanmerking voor de erfenis.

Openbare verkoop
De boerderij Den Hoek komt dan in openbare verkoop. In de uitgegeven catalogus staat vermeld: "Openbare verkoping der onroerende goederen, behorende tot de nalatenschap van wijlen de echtelieden A. ten Kate en L. Stapel". De inzet vindt plaats op 29 september 1922 in café De Eemten, gelegen op de hoek van de Dorpsstraat en de Julianaweg, later Cafe Wittink, en de toeslag op 13 oktober daaropvolgend in café Hogenkamp te de Wijk, ten overstaan van J.H. van der Tuuk, notaris te Hoogeveen.
Onder de algemene voorwaarden komt ondermeer voor dat het bijbehorende land dat niet verhuurd was, direct na de toeslag aanvaard kon worden. Ook wordt vermeld dat "aanwijs van de behuizing geschiedt door R. Remmelts, op Den Hoek woonachtig".
Onder perceel 1 van genoemde catalogus vinden we o.m. het herenhuis Den Hoek met schuren, sier- en moestuin, brinkgrond, weiland en halve tegengelegen straatweg, staande en gelegen aan den straatweg Meppel-Zuidwolde. Groot plm. 2.15.40 ha. De koper was verplicht ijzeren hekken met inrijpoort, afrasteringen, hekken, vreedingen, draad en palen, gastoestel met de leidingen, waterleiding, kleed en gordijnen, elf bakken met planten voor fl. 400.- over te nemen.
Het aldus omschreven object werd gegund aan de hoogste bieder, de heer Thomas Smit uit Giethoorn, gehuwd met Geesje Vos. In totaal hoorde er bij Den Hoek, afgezien van het erf, plm. 37 ha. grond. Het huis werd door de familie Smit op 1 mei 1923 betrokken.
Het echtpaar had vier kinderen, drie jongens en een meisje, t.w. Klaas, Koop, Hendrik, en zus Jacoba, respectievelijk geboren in 1905, 1907, 1910 en 1912.



Gerekend vanaf Den Hoek in de richting Veeningen stond destijds een oude boerderij op de plaats waar vandaag de boerderij "Veelust" staat. Die oude boerderij stond toen net andersom t.o.v. de tegenwoordige. De weg naar Veeningen lag toentertijd wat meer naar het zuiden. Reeds vóór 1930 is deze weg verlegd naar het huidige tracé. De oude boerderij is afgebroken en in opdracht van de heer Smit is er een nieuwe boerderij op dezelfde plaats neergezet door timmerman-aannemer Albert Piel uit de Stapel.
Op deze boerderij "Veelust" kwam eind oktober 1930 zoon Klaas te wonen als zelfstandig boer. Klaas was pas getrouwd met Margje van Dijk uit Ruinerwold. Het land dat bij Den Hoek hoorde, werd in twee delen gesplitst. Op Veelust woont vandaag de dag nog een zoon van Klaas, Thom, die de boerderij exploiteert.
Zoon Hendrik werd boer in Giethoorn op een boerderij die ook van zijn vader was. Zoon Koop bleef ongetrouwd bij zijn ouders achter op Den Hoek en werkte op de boerderij.
Zus Jacoba trouwde met Arend Schoonvelde, een boer uit Avereest.
De oude Thomas Smit kwam te overlijden in oktober 1945. Zijn vrouw Geesje bleef toen samen met Koop op Den Hoek wonen.
Geesje was een liefhebber van bloemen en planten. Voor de tuin had zij een tuinman in dienst, een zekere Waninge, die in de buurt woonde. Schoolkinderen mochten altijd als het jaarlijkse schoolfeest naderde, bloemen en groen halen om de school mee te versieren. Kleinzoon Thom kan zich nog goed herinneren dat tegen de winter de bloembakken in de grote kelders onder het huis moesten worden opgeslagen, een enorm karwei.
Geesje overleed in februari 1959 en werd naast haar man op het kerkhof in de Wijk begraven. Ten tijde van Geesjes overlijden woonde er op Den Hoek, in een paar kamers, een alleenstaande vrouw, Roelofje Martens-Engel, die voor Koop het eten verzorgde en de boel op orde hield. Op een gegeven moment is zij naar de Wijk gegaan, waarna Koop alleen bleef en een kluizenaarsleven ging leiden. Het aanzien van Den Hoek ging toen achteruit. Koop Smit overleed op 22 oktober 1973 en vond een laatste rustplaats naast zijn ouders op het kerkhof van de Wijk.
Door de erfgenamen is toen het besluit genomen om Den Hoek te verkopen. Boeren uit de naaste omgeving hadden uiteraard belangstelling voor het omliggende land. Voor Den Hoek, het huis met de schuren, brak toen een roerige periode aan. Talrijke gegadigden meldden zich. De forse investeringen die restauratie en/of herbouw met zich mee zouden brengen, schrokken echter de successievelijke kopers dermate af dat er lange tijd niets aan Den Hoek gebeurde. Totdat in 1987 onder beheer van de huidige eigenaar Mr.J.D.W.L. van Beek het herstel inzette.

In een volgende bijdrage zal op dit herstel nader worden ingegaan.

Bij de samenstelling van dit artikel heb ik veel te danken gehad aan de medewerking van de heren R.K.Rooze, J. Snijder, H. Stapel en twee kleinkinderen van Thomas Smit, t.w. de heer Thom Smit en mevr Annie v.d. Berg-Smit.