door Jenny Roze

Ruim tweeenzeventig jaar geleden stierf, op 84 jarige leeftijd, Geert Broekhuizen, de toentertijd zo bekende schrijver, dichter, schilder en boer uit Koekange. Een man die zo veel gedaan heeft voor de gemeenschap en die met raad en daad klaarstond voor iedereen die een beroep op hem deed.

Geert Broekhuizen werd op 25 januari 1844 geboren in het gehucht Broekhuizen bij Koekange. Na de lagere school te hebben doorlopen, kreeg hij nog enige tijd Franse les. Daar moest hij het als boerenzoon maar mee doen, want Geert moest boer worden. In 1870 vestigde hij zich in Koekange. Het valt niet te ontkennen dat hij niet altijd met hart en ziel bij het boerenwerk was. Soms was hij 'een dichter en dreumer' en trokken andere zaken zijn belangstelling. Door zelfstudie had hij zich heel wat kennis eigen gemaakt.

Veel functies
Geert was mede-oprichter van de Coöp. zuivelfabriek, langer dan dertig jaar onafgebroken lid van de Drentse Staten voor de Liberale, later de Democratische Partij van professor Heeres. Hij was zevenentwintig jaar raadslid en vijf jaar wethouder van de gemeente De Wijk. Hij was een man, voor wie zoveel dingen veel belangrijker waren dan mest rijden, melken en al dat andere werk dat op de boerderij moest worden verricht.

Zelfstudie
Geert las boeken, voor velen uit het dorp een vreemde bezigheid in die tijd. Voortdurend was hij in de weer met zelfstudie. Ook was hij zeer geïnteresseerd in taal; zo schreef hij prachtige gedichten. Soms schreef hij onder de naam 'Uzipetus'. Hij speelde fluit en viool, kon uitstekend dammen en schaken en op de draaibank maakte hij menig mooi meubelstuk.

Schrijver
De toneelvereniging 'De Morgenstond' en de zangvereniging 'De Klimroos', kwamen mede door zijn toedoen tot stand. Voor de toneelvereniging schreef hij toneelstukken, vaak met veel zanggedeelten. Stukken die bij de opvoering mensen trokken van heinde en ver en die zeer gewild waren. Enkele van zijn toneelstukken zijn o.a. "t Gespin bij Jan Berends', 'De professor van de heide', 'Jozef in de bonte rok', 'De reis van Jan Plagge naar Amsterdam' en 'De heksenbrouwketel'. Gewoonlijk schreef hij in het Nederlands, maar sommige stukken zijn in het dialect van Koekange weergegeven. De decors werden door hemzelf getimmerd en geschilderd. Daarnaast schilderde hij ook nog decordoeken. Dat gebeurde in de zaal van het toenmalige bekende café Nijsingh midden in het dorp (nu café 'De Driesprong'). Toen dit café in 1917 door brand werd verwoest, gingen alle bezittingen, waaronder de decorstukken van de toneelvereniging, verloren, doch Broekhuizen toog met jeugdige ijver aan de arbeid om de decorstukken weer in ere te herschilderen.

Schilder en dichter
Met schetsboek en schildersezel trok hij ook de vrije natuur in, om mooie plekjes in de naaste omgeving op het doek vast te leggen. Het werk op de boerderij liet hij dan ook vaak in de vertrouwde handen van zijn knecht en zijn vrouw. Geert Broekhuizen hield van Drenthe en wist wat Drents-eigen was. Juist dat probeerde hij in zijn werk gestalte te geven. Het Drents-eigene, niet alleen de natuur met zijn heide, de schapen en de scheper, maar ook in de karakters van de mensen. Hoewel Broekhuizen zeer vooruitstrevend was, ging hem de verdwijning van vertrouwde zaken en toestanden toch wel ter harte. Eeuwenlang was het Koekangerveld het terrein van de scheper geweest, maar uiteindelijk werd dat voor Geert Broekhuizen ook historie. Het was de gevoelige Koekanger die dat verdwijnen van de schapen, in ongeveer 1910, in een mooi gedicht verwoordde.

Arm schepertje

Daar gaat hij heen met lomen tred, Breit aan een hoos, pas opgezet, En laat zijn kloetschup slieren. 't Veld is bereikt, zijn schapendrom Loopt ijvrig plukkend, om en om, Maar 'Tee' bestuurt de dieren. Schepertje, schepertje, heb jij 't gezien? Horden boeren die op je loeren! Hebben ze 't oog op uw heide misschien? Hij komt waar eens de ruwe Kelt Zijn 'flinten' stapelde in het veld En klimt op d' oude stenen... Hij spiedt in 't rond - zijn eindloos land Wordt hem betwist aan alle kant! Och, och, waar moet dat henen? Schepertje, schepertje, raakje bekneld? Vaarten en straten mag jij wel haten, Want al die werken belagen jouw veld. En als hij straks in 't ver verschiet, In 't veld, zijn veld, een stoomploeg ziet, Is al zijn moed verdwenen! "Och arme schaopies, mit 'n hurt Jag oe det spoekbeest al'maal vurt En mij en Tee mit eenen!" Schepertje, schepertje, ernst wordt het nu, Want in uw wereld, immer bepereld, Immer geloofd - is geen plaats meer voor u.

Zijn fantasie, zijn visie op de toekomst vooral wat betreft de ontwikkeling van de techniek, verwoordde hij in een verhaal als 'Het Wonderland', dat hij schreef in 1896. Hij leefde nog lang genoeg, om een aantal van zijn voorspellingen werkelijkheid te zien worden.

Donkere kamer
Geert was ook de eerste, in zeer wijde omgeving, die de fotografie beoefende, en daarbij zijn films of platen zelf ontwikkelde. Een andere boer zou een varkenshok hebben getimmerd, maar Geert timmerde een donkere kamer. Voor een boer in die tijd zeker een unicum. Alle onderdelen voor de fotografie in die jaren, behalve de lens, werden door hem zelf gefabriceerd. Geert Broekhuizen was een man, die zijn tijd ver vooruit was, die een zeer ruime blik had en in den lande grote bekendheid genoot. Hij overleed op 14 september 1928.

Bronnen: Artikel Hoogeveensche Courant, Geschiedenis van Koekange - J. Poortman

De voorouders van Geert Broekhuizen kunt u vinden op deze pagina